تله وزارت خزانه‌داری در دبی برای ایران؟
امارات یکی از کشورهای منطقه است که حضور فعالی در جنگ اقتصادی علیه ایران دارد. این حضور از یک سال پیش با همکاری این کشور با وزارت خزانه‌داری آمریکا جهت شناسایی فعالان اقتصادی مرتبط با ایران، آشکارتر شد. در سال گذشته امارات و عربستان با تحریم‌های اقتصادی خصمانه آمریکا برای وارد کردن فشار حداکثری به ایران همراه شده‌اند. در بین کشور‌هایی که در سطح منطقه در صف جنگ اقتصادی با ایران قرارگرفته‌اند، دبی نقش مهم‌تری دارد. چراکه از مهم‌ترین مراکز انتقالات ارزی کشور به‌حساب می‌آید و درهم امارات نقش مهمی در تعیین قیمت دلار در ایران دارد.
در سال ۲۰۱۸ دولت امارات با آغاز سیاست دریافت مالیات بر ارزش‌افزوده تلاش کرد تا فعالان اقتصادی نزدیک به ایران را شناسایی و فعالیت آن‌ها در امارات را محدود یا متوقف کند. اواخر دی‌ماه سال ۱۳۹۶ بود که امارات جنگ اقتصادی با ایران را به بازار ارز نیز کشاند.
ازآنجاکه سالیان سال قسمت عمده‌ای از مبادلات ارزی ما در دبی صورت می‌گرفت و نرخ دلار در ایران در بازار دبی تعیین می‌شد، امارات سعی کرد برای تأثیرگذاری بر بازار ارز ایران، این مبادلات ارزی را کمرنگ‌تر کند و پس‌ازآن هم توافقنامه‌ای در رابطه با مبارزه با تروریسم با وزارت خزانه‌داری آمریکا، عربستان و ابوظبی شد که بانک‌های امارات، نقل‌وانتقال را با مشکل مواجه کردند. همچنین اقدام دیگری که امارات در مقابل ایران درزمینهٔ اقتصاد انجام داد، این بود که به همراه عربستان اعلام کرد تولید نفت خود را به‌منظور جایگزین کردن آن به‌جای نفت ایران، افزایش خواهد داد.
لازم به ذکر است که قبل از بحران ارزی سال ۱۳۹۷ در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۶ (۲۱ می ۲۰۱۷) «مرکز هدف‌گیری تأمین مالی تروریسم»[۱] تأسیس شد. مرکز هدف گیری تامین مالی تروریسم برای پیگیری تحریم‌های مالی و جرائم مالی تأسیس شده بود.
هفت کشور عضو این مرکز: اداره کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا (اوفک)، عربستان سعودی، بحرین، کویت، عمان، قطر و امارات متحده عربی هستند. مشخص است که هدف نانوشته اما اصلی تأسیس این مرکز مقابله با ایران است. خصوصاً با توجه به اینکه بیشتر تعاملات مالی و ارزی ایران از طریق شبکه صرافی‌های فعال این منطقه انجام می‌شود.
بازگشت امارات
حجم تجارت میان امارات و ایران که زمانی بزرگ‌ترین شریک تجاری غیرنفتی این کشور بوده، تحت تأثیر تحریم‌های آمریکا به‌شدت کاهش‌یافته است. به گفته کارشناسان امارات نیازمند بازار ایران است و سفر اخیر هیئت نظامی این کشور به تهران می‌تواند نشان از چرخش اماراتی‌ها به‌سوی ایران باشد.
به نظر می‌رسد با بالا گرفتن تنش‌ها میان تهران و واشینگتن و توقیف نفت‌کش‌ها امارات ترجیح می‌دهد بار دیگر به ایران و دیگر کشورهای منطقه روی بیاورد تا آسیب کمتری را متحمل شود.
ایران و امارات متحده عربی سال‌هاست که روابط اقتصادی نزدیکی دارند. حجم تجارت میان ایران و دوبی سالانه و به‌طور متوسط ۱۰ میلیارد دلار گزارش‌شده است که بخش بزرگی از این تجارت واردات کالا از امارات است. به گزارش بلومبرگ در سال ۲۰۱۶ امارات بزرگ‌ترین شریک تجاری غیرنفتی ایران بوده و در این سال ایران با امارات ۲۳.۷ میلیارد دلار تجارت داشته است. بر اساس گزارش‌های صندوق بین‌المللی پول، واردات ایران در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۷۱.۵ میلیارد دلار بوده که نزدیک به ۲۹ درصد آن از سوی امارات انجام شده است؛ اما پیش‌بینی می‌شود این رقم‌ها در سال جاری میلادی به ۱۹ میلیارد دلار کاهش یابد.
تغییر رفتار امارات در جنگ اقتصادی علیه ایران
به گزارش المیادین، عبدالقادر فقیهی؛ رئیس شورای بازرگانان ایرانیان دبی اعلام کرد:
پس از یک دوره عقب‌گرد ایران و امارات در روابط تجاری میان دو کشور، اکنون شاهد باز شدن فضای تجاری در روابط اقتصادی میان دو کشور هستیم.
ازجمله دستورات آل‌مکتوم صدور ویزای تجاری برای بازرگانان ایرانی، توقف بستن حساب‌های بانکی ایرانی‌ها در دبی، توقف سیاست لغو اقامت ایرانی‌ها در امارات و گشودن حساب‌های بانکی برای بازرگانان ایرانی به‌رغم تحریم‌های آمریکاست.
فقیهی تأکید کرد که با دستور بانک مرکزی امارات، مجدداً مراکز صرافی ایران در امارات طی روزهای آتی بازخواهد شد.
وی تصریح کرد که حاکم دبی وعده داده تسهیلاتی را به سرمایه‌گذاران ایرانی علی‌رغم تحریم‌های آمریکا ارائه دهد اما موافقت خود را مشروط به تجارت کالاهایی کرده است که شامل تحریم‌ها نمی‌شود.
وی در پایان گفت که حجم مبادلات تجاری میان امارات و ایران طی سال‌های گذشته از ۷۰ میلیارد به ۴۰ میلیارد دلار کاهش پیدا کرد و به همین خاطر تعدادی از بازرگانان ایرانی نیز فعالیت‌های تجاری خود را از امارات به ترکیه انتقال دادند.
بر اساس گزارش‌های بلومبرگ، نزدیک به ۸۰ درصد ایرانی‌هایی که فعالیت تجاری با امارات دارند به دلیل محدودیت‌ها، بسته شدن حساب‌های بانکی و سقوط ریال فعالیت خود را متوقف کرده‌اند و بسیاری از آن‌ها به عمان، قطر، ترکیه و گرجستان روی آورده‌اند.
فرشید فرزانگان؛ رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات درباره احیای روابط تجاری و سیاسی ایران و امارات به ایران گفت:
نسبت به ماههای بهمن و اسفند رفتار امارات با تجار و بازرگانان ایرانی تغییر کرده و حرکت به سمت احیای روابط آغازشده است. یکی از دلایلی که باعث شده امارات نسبت به ایران تغییر رفتار دهد، اهمیت ایران در اقتصاد این کشور است. ازآنجاکه اقتصاد امارات وارد رکود شده مسئولان این کشور تصمیم گرفتند با ایران همکاری کنند.
با آغاز فعالیت تجار در امارات شاهد گشایش ال‌سی و سایر همکاری‌ها خواهیم بود. با گشایش ال‌سی و فعالیت تجار در امارات، صرافی‌ها هم برمی‌گردند و تبادل پولی برای ایران فراهم خواهد شد.
جایگاه عراق در نقشه ارزی کشور
امارات اولین صادرکننده کالا (رسمی و غیررسمی) به ایران بوده است. تا سال گذشته ۷۰ درصد مصارف ارزی ایران در امارات اتفاق می‌افتاد و این کشور به یک بازار ارزی برای ایران تبدیل‌شده بود.
به دنبال افزایش محدودیت‌ها در دبی، بانک مرکزی ایران بعد از چند ماه انفعال سرانجام در سال گذشته درصدد تغییر در نقشه ارزی کشور برآمد و سعی کرد با ایجاد شبکه‌های ارزی در افغانستان، عراق و ترکیه و دیگر کشورها نقشه ارزی کشور را جابه‌جا و نقش دبی را کمرنگ کند. در سال گذشته عراق، کشور بسیار مهمی در نقشه ارزی ایران بوده و مهم‌ترین مقصد صادراتی ایران در ماههای گذشته به شمار آمده است. بازار سلیمانیه، یک بازار مرتبط با استانبول، هرات و دبی است و ازاین‌رو، تاثیر جدی بر بازار تهران دارد؛ ضمن اینکه با توجه به مسائل جمعیتی عراق، دسترسی حواله‌ای صرافی به مناطق مرکزی اروپا و امریکای جنوبی در این کشور یافت می‌شود.
تله وزارت خزانه‌داری در دبی برای ایران
با مهم‌تر شدن نقش عراق در نقشه ارزی ایران، یک جنگ پنهان بین سربازهای وزارت خزانه‌داری آمریکا با عوامل بانک مرکزی ایران درگرفت. سربازهای مالی وزارت خزانه‌داری به‌خوبی می‌دانند که بافت مالی عراق به نحوی است که بعد از استقرار بخشی از نظام تسویه بین‌المللی ایران روی دینار عراق، درهم امارات دیگر هیچ نقش محوری در ساخت مالی ایران نخواهد داشت؛ ضمن اینکه این نقش تازه دینار عراق، با تحریم هم قابل محدودسازی نیست.
همه این وقایع طرف آمریکایی را به این نتیجه می‌رساند که در استفاده حداکثری از درهم برای فشار بر ریال ایران لحظه‌ای نباید عقب بنشینند و مهم ترین کار در این راستا می تواند کاهش محدودیت‌ها برای تجار ایرانی در دبی باشد تا دوباره دبی به یکی از مراکز انتقالات ارزی ایران تبدیل شود.
مسعود دانشمند؛ رییس سابق اتاق مشترک بازرگانی ایران و امارات در پاسخ به این سؤال که چه ضمانتی به حضور و همکاری مستمر اماراتی‌ها با ایران وجود دارد، گفته است:
آن‌ها از دوستان، همسایگان و بالاسری‌های خود مشورت گرفتند و با مجوز آن‌ها بازگشتند. اگر هماهنگی‌های لازم نبود به‌طور قطع شاهد برگشت آن‌ها نبودیم.[۲]
«رایزنی و همکاری بین تیم وزارت خزانه‌داری آمریکا و تیم بانک مرکزی امارات»
با توجه به سابقه دبی در جنگ ارزی علیه ایران این احتمال وجود دارد که برداشته شدن تعدادی از محدودیت‌ها برای تجار ایرانی (خبر تمدید روادید و بازگشایی حساب برای ایرانیان در دبی) نقشه و تله وزارت خزانه‌داری برای ایران باشد تا دوباره دبی به جایگاه سابق خود در مبادلات ارزی ایران بازگردد و این گونه کار برای نیروهای وزارت خزانه‌داری آمریکا راحت‌تر می‌شود چراکه وزارت خزانه‌داری در امارات شعبه دارد و تمام معاملات ایرانی ها را رصد میکند. فرماندهان اقتصادی دشمن می‌توانند هر موقع که لازم باشد مانند سال های گذشته با افزایش محدودیت روی درهم، موجب افزایش قیمت دلار در ایران و کاهش ارزش ریال شوند. ازاین‌رو هر گونه شیطنت اماراتی‌ها می‌تواند معیشت مردم را به خطر بی اندازد.
سهم امارات در تجارت با ایران باید کاسته شود و ایران در دیپلماسی اقتصادی باید با متنوع کردن شرکای تجاری خود و همچنین بازنگری و تنوع سازی نقشه ارزی کشور با این اقدام مقابله کند. یک وجه از این دیپلماسی اقتصادی، توافقات ارزی بانک مرکزی با عراق بود. مسئولان مالی و ارزی کشور نباید نقش مخربانه امارات در جنگ ارزی علیه ایران در چند سال گذشته را فراموش کنند و لازم است هوشمندانه‌تر با کاهش محدودیت‌های اقتصادی و ارزی امارات برای تجار ایرانی برخورد کنند.
[۱] Terrorist Financing Targeting Center
[۲] http://www.iran-newspaper.com/newspaper/page/7126
